Kali-yuga – oxirgi va eng qisqa davr bo‘lib, 432 000 yil davom etadi. Bu axloqiy pasayish davri bo‘lib, unda yaxshilik Satya-yugdagi boshlang‘ich darajaning faqat chorak qismiga teng bo‘ladi. Kali-yugda jaholat, nizolar, korrupsiya va ma’naviy adashish hukmronlik qiladi. Puranalarga ko‘ra, Kali-yuga miloddan avvalgi 3102 yilda, Krishna Yer yuzini tark etgan lahzada boshlandi. Ushbu davrda odamlar qisqa umr ko‘radi, ma’naviyat va axloqiylik past darajada bo‘ladi, ammo sadoqat va ichki amaliyotlar orqali ma’naviy qayta tug‘ilish yo‘llari ochiladi. Kali-yuga oxirida Kalki – Vişnuyning o‘nchi avatarasi paydo bo‘lib, dunyoni tozalaydi va yangi Satya-yugani boshlaydi, shunday qilib yangi maha-yug siklini ishga tushiradi.
O‘tish davrlari – Sandhya va Sandhyansa
Har bir yugadan oldin va keyin o‘tish davrlari bo‘ladi – sandhya (soya tushishi, chayon) va sandhyansa (soya tushishning bir qismi), ular o‘sha yug davomiyligining o‘ndan bir qismiga teng hisoblanadi. Ushbu davrlar bir davrdan boshqasiga bosqichma-bosqich o‘tishni bildiradi, bu paytda dunyoning ruhiy va axloqiy holatidagi o‘zgarishlar ayniqsa kuchli kechadi.
To‘rt yug sikli – bu faqat fasllar yoki tarixiy davrlarning almashinuvi emas, balki inson ongidagi va axloqiy holatdagi chuqur ruhiy jarayon. Ushbu davrlarni tushunish bugungi kunda dunyo qaysi holatda ekanligini va har birimiz oldimizda qanday vazifalar turganini anglashga yordam beradi.
4-bob
To‘rt yug va dunyo dinlaridagi ikkinchi kelish kontseptsiyalarining taqqosiy tahlili
Vedik an’anada vaqt aylanishlari – to‘rt yug – batafsil bayon qilinadi, ular dunyo va insoniyatning ma’naviy holatini aks ettiradi. Shu bilan birga, dunyo dinlarida oxirgi davrda adolat, ma’naviy tartibni tiklash va dunyoni yangilash uchun najotkor shaxslarning kelishi haqida g‘oya mavjud. Ushbu bobda biz hinduizm va boshqa dunyo dinlarida ushbu davrlar qanday tasvirlanganligi hamda xalqlar ularning muqaddas yozuvlariga ko‘ra kimlarni kutayotganini ko‘rib chiqamiz.
Hinduizm: To‘rt yug va Vishnu avataralari
Hinduizmda to‘rt yuga – Satya-yuga, Treta-yuga, Dvapara-yuga va Kali-yuga – bu ma’naviy pasayish va uyg‘onish bosqichlari bo‘lib, ular Vedalar, Puranalar va epikoslarda tasvirlangan. Har bir yugda Oliylik Xudo Vishnu maxsus ko‘rinishda (avatarda) yomg‘iradek yer yuziga tushadi, dharmani tiklash uchun.
Satya-yugada (Oltin davr) Vishnu to‘rt avatarda namoyon bo‘lgan: Matsya (baliq), Kurma (toshbaqa), Varaha (cho‘chqa) va Narasimha (mushukbosh odam). Ushbu jussalar tsikl boshlanishidagi eng yuqori poklik va kuchni ramziy ma’noda ifodalaydi hamda dharmani himoya qiladi.
Treta-yugada Vishnu Vamana (kichik boycha), Parashurama (axlat bilan jangchi) va Rama – ideal podshoh hamda adolat himoyachisi sifatida namoyon bo‘ladi.
Dvapara-yugada Vishnu Krishna va Balarama – ilohiy muhabbat va quvonch timsollari – ko‘rinishida tushadi. Krishna vishnavizmda oliy Xudo shaxsiyati sifatida hisoblanadi.
Kali-yugada Xudo tovonchi sifatida – Chaitanya Mahaprabhu ko‘rinishida keladi va davr oxirida Kalki – oq ot ustida jangchi paydo bo‘lib, dunyoni tozalab, yangi Satya-yug siklini boshlashi kutilmoqda.
Kali-yuga boshlanishi miloddan avvalgi 3102 yilga to‘g‘ri keladi, to‘rt yugdan tashkil topgan to‘liq sikl esa 4 320 000 yer yilini tashkil qiladi.
Iso Masih
Shogirdlari Iso Masihning osmonga ko‘tarilgan guvohlari bo‘ldilar va farishtalar Uning shunday qaytishini va’da qildilar: «Sizlar ko‘rganidek, Iso osmonga ko‘tarilganidek, u shunday tarzda qaytadi» (Ishlar 1:11).