Исламдағы садақа мұсылманның Алланың разылығын алу ниетімен міндетті түрде, шамасы жеткенше мұқтаж жандарға беретін маңызды қосымша садақа. Кеңірек мағынада садақа – Аллаһ разылығы үшін шын ықыласпен жасалған кез келген жақсылық (тек материалдық емес). Садақа сөзінің түбірі «ыхлас» (сыдқ) сөзімен бір, ал зекет, бəлкім, төленетін мал-мүлікті көбейтумен (язку) немесе тазартумен (зеки) байланысты болуы мүмкін. Батыс ислам ғалымдары садақаны «əділдік» деген бастапқы мағынасында садақа беру сезімін дамытатын жəне апокрифтік жəне раввин əдебиетінде осы мағынада жиі қолданылатын садақамен байланыстырады. Садақа төлеу ислам дінінің маңызды бөлігі болып табылады жəне ол басқаларын ынталандырылады. Оның мағынасы – байлар мен кедейлер арасындағы əлеуметтік теңсіздік мəселесін ішінара шешу жəне адамдар арасында туыстық, шынайы қарым-қатынас орнату. Құран Кəрімде зекеттің жасырын бергені ашықтан жақсырақ. Сонымен бірге, көпшіліктің берген зекетіне тыйым салынбайды, өйткені ол басқа адамдар тарапынан да осындай қадамдарға ықпал етуі мүмкін. Адамның өзі мұқтаж болған кезде беретін зекет – бұл туралы Аллаһ Тағала: «Олар өздері мұқтаж болса да, оларды өзінен артық көреді. Ал өз сараңдығынан сақтанғандар табысқа жетеді» (59:9). Сондықтан садақаны қазіргі заманға сай парыз деңгейіне көтеру ешкімге зиянын тигізбес. Тақуа кедейге жасалған садақа, зұлым кедейге берген садақадан, егер олар бірдей мұқтаж болса, тек зұлымдарға жасалған садақа оны (Аллаһқа) жақындатып, оның жүрегін жаулауы ықтимал (дінге келуі). Адам кедейге беруге талпынған зекет, бірақ кейін ол мұқтаж емес басқа біреудің қолына түссе, оның сауабы əлі де толық мөлшеріне жетеді. Сахих хадисте бір адам байдың, ұры мен зинақордың қолына түскен зекеттің сауабын алғаны айтылады. Садақа – ең жақсы жəне ең таза амалдардың бірі.
Қайтыс болған мұсылман үшін садақа беру дүниелік өміріне қайта оралуды қалайды: «Раббым! Маған аз ғана уақыт бер, сонда мен садақа беріп, тақуалардан болайын».
Адам қаншалықты көп садақа берсе, соғұрлым оның мүлкі берекелі болады. Хадисте Пайғамбарымыздың: «Садақа мал-мүлікті азайтпайды» дегені айтылады. Ал Құдси хадисте: «Ей, Адам баласы! Оны жұмсаңыз, олар сізге жұмсайды!» Көңілге разылықпен берілген садақа иманның белгісі, ал ықылассыз садақа екіжүзділіктің белгісі. Алла Тағала мұнафықтар туралы: «…жəне ықылассыз садақа беріңдер» деген. Хадистердің бірінде Алла Елшісінің (оған Алланың игілігі мен сəлемі болсын) былай дегені айтылады: «Адам денесіндегі əрбір буын, күн сайын садақа беруі керек. Екі адамның арасындағы дауды əділ шешу – садақа. Адамды мінген жануарға отырғызуға көмектесу немесе оған жүк арту – садақа. Намаз оқу үшін мешітке барар жолдағы əрбір қадам – садақа. Жолдан өтіп бара жатқандарға қолайсыздық тудыратын нəрсені алып тастау да садақа болып табылады» (Бұхари, Сулх, 11; Муслим, Зекет, 56). Өздеріңіз білетіндей, адам өміріндегі ең маңызды нəрсе денсаулық. Буындарымыз бен сүйектеріміз, яғни қаңқамыз бір мезгілде өміріміздің жəне денсаулығымыздың негізі болып табылады. Сондықтан əр буынға күнде садақа беруіміз заңдылық. Өйткені, шын мəнінде, əрбір жаңа күн жаңа өмірдің басталуын білдіреді. Осы жəне басқа да осыған ұқсас хадистерге сүйене отырып, денеміздегі əрбір буын үшін садақа бар деп айта аламыз. Əрбір адам ағзасында 360 буын бар. Сондықтан олардың əрқайсысына күнде садақа беру керек. Бір қарағанда, бұл өте үлкен жəне ауыр парыз болып көрінуі мүмкін. Алайда осы жəне осыған ұқсас хадистерде келтірілген түсіндірмелер оның мүлде қиын еместігін көрсетеді. Мысалы, əрбір тəсбих («Субханналлаһ» сөздері), тахмид («Əлхамдулиллаһ» сөздері) немесе тахлил («Лə илəһə иллаллаһ» сөздері) айтылғаны садақа болып табылады. Садақа – сондай-ақ мақұлданған істерді орындауға ынталандыру жəне айыпты нəрселерден тыю (Муслим, Зекет, 54). Садақа тек зікір сөздерін айтудан тұрмайды. Адамдарды жақсылық пен ізгіліккке нұсқау, оларды барлық жаман жəне жағымсыз нəрселерден ескерту де садақа болып табылады. Көріп отырғанымыздай, садақа таратудың, яғни Алла Тағалаға шүкіршілік етудің көптеген жолдары бар. Міне, біз осы жолдардың кейбірін ғана атап өттік. Жоғарыдағы хадисте, сондай-ақ оған ұқсас хадистерден көріп отырғанымыздай, «садака» термині өте кең мағынаға ие жəне Аллаһ Тағаланың разылығына жетуге себеп болатын кез келген игі істер мен жақсы сөздерді қамтиды. Мəселен, басқа бір хадисте мына амалдар да садақа қатарына кіреді: отбасыңды күнкөріспен қамтамасыз ету; қонақтарды қабылдау; əйелімен жұптасу; жемісін басқа адамдар, сондай-ақ жануарлар пайдалана алатын жеміс ағаштарын отырғызу; мұсылман бауырына сəлем беру; басқалармен қарым-қатынаста мейірімділік пен ізеттілік (Муснад, V, 154, 167, 178; Бухари, Мазалим, 24; Тирмизи, Бирр, 36; Əбу Дəуіт, Татауву, 12). «Су отты сөндіргендей садақа күнəларды өшіреді» (Тирмизи) Бұл садақаның басты артықшылықтарының бірі. Садақа арқылы күнəлардың кешірілуі хадистерде жиі айтылады. Ғалымдар бұл жерде кішігірім??? күнəлар туралы айтып отырмыз деп түсіндіреді. Үлкен күнəлар тəубемен ғана кешіріледі. Ұсақ күнəлар – көзге көрінбейтін істер. Сондықтан күнді кішігірім күнəларсыз аяқтау үшін əр түрлі формада күні бойы садақа беру жақсы тəжірибе. «Садақалардың ең жақсысы – Рамазан айында берілген садақа». (ат-Тирмизи) Бұл хадис Рамазан айында зекеттің қадірінің арта түсетінін көрсетеді. Рамазан айында үнемі садақа беру əр адамның əдетіне айналуы керек. Бұл айда адам басқа айларға қарағанда əлдеқайда көп алады. Рамазаннан бөлек, зул-хижжа айының алғашқы 10 күні де садақа үшін жақсы уақыт болып саналады жəне ғалымдардың пікірінше, Рамазанға қарағанда жақсырақ. «Садақа мал-мүлікті кемітпейді». Бұл хадисті оқығаннан кейін сіз бұл шындыққа қайшы келеді деп ойлауыңыз мүмкін, бірақ ғалымдар бұл абсолютті ақиқат жəне шынайы түрде байлық сан жағынан да, сапа жағынан да ешқашан азаймайды дейді. Біз жұмсаған ақша бізге əртүрлі формада қайтарылады. Демек, садақа бізді мал-мүлікті жоғалтудан сақтайды. «(Аллаһтың) құлдары күн сайын таңертең тұрғанда екі періште түседі.
Солардың бірі: «Уа, Алла, садақа берушіге жақсылық бер!» дейді. Ал екіншісі: «Уа, Алла, садақадан тыйылғанды жой!» дейді. Садақаның тағы бір пайдасы – періштелердің дұғасы. Оның пайдасы зор, өйткені періштелер күнəсіз жаратылыстар жəне Аллаһтың олардың дұғасын қабыл етпеуіне еш себеп жоқ. Сондықтан садақа бізге екі есе пайда береді. «Садақа беруге асығыңыздар! Расында, қиындық оны жеңе алмайды». Бұл хадисте садақаның сауабы туралы айтылып қана қоймай, оның қалқан болатыны, адамды қиыншылықтардан сақтайтыны айтылған. Құран Кəрімнің «Темір» сүресінде: «Аллаға жəне Оның Елшісіне иман келтіріңдер жəне Оның сендерге берген нығметінен жұмсаңдар. Сендерден иман келтіріп, жұмсағандар үшін үлкен сауап бар» (57:7). Алла Тағаланың қасиетті кітабы Құранда мұсылмандарға: «Сендерге берген мал-мүлкімізден жұмсаңдар» (63:10) деп шақырады. Алла Тағала: «Садақа берсеңіз, бұл керемет. Ал егер кедейлерге садақа беріп, оны жасырсаңдар, бұл сендер үшін одан да жақсы» (2:271). Қасиетті Құран Кітабының «Сиыр» сүресінде Алла Тағала: «Алған нығметтеріңнен жəне жер бетінде сендер үшін өсірген нəрселерден садақа беріңдер жəне садақа ретінде жамандықты беруге ұмтылмаңдар. …» (2:267). Басқа хадистерде де осы тақырыпқа сілтемелерді табуға болады: Муслим жеткізген хадисте Мұхаммед пайғамбар: «Алла Тағала жақсылықтан басқа ешнəрсені қабылдамайды!» деген. «Сиыр» сүресінде Алла Тағала: «Мал-мүлкін Алла жолында жұмсағандар жəне садақаларын қорлаумен бірге жасамағандар үшін Раббыларының алдында сауап бар. Олар қорқынышты білмейді жəне қайғырмайды» («Бақара» сүресі, 262-аят).