ІШКІ БАЙЛЫҚ
Ішкі байлық – адамның рухани дүниесі, оның ақыл-ойы, сезімдік əлемі, адамгершілік қасиеттері. Өйткені адамның кемелденгені оның байлығы! Ол – қабілет, өз дүниеңді өзгеге беру, өз көзқарасыңды ашу, өзгеге кеңістігіңді кеңейту – бұл жан байлығы. Жан байлығы əртүрлі болуы мүмкін, біреулер кітап жазады, біреулер сурет салады, біреулер жаңалық ашады, біреулер таңдаған кеңістігінде бірдеңе жасайды. Бірақ ең жоғары руханилық – жоғары адамгершілік жəне бізді қоршаған əлемге шынайы, қарапайым, ризашылықпен, құрметпен қарау. Ішкі байлық, бір жағынан, рухани тепе-теңдік, немқұрайлылықтың болмауы жəне санадан тыс нəзік, өте нəзік деңгейлердегі тəртіп. Екінші жағынан, бұл сіздің бауырыңыз. Барлық мүшелер сау болса, бұл байлық. Адамның ішкі байлығы – оның рухани болмысының эмоционалдық азықтандыру құралы ретінде қоршаған дүниені танудың көпжылдық тəжірибесімен сусындаған шығармашылық рухы. Ғылымды, Өнерді, Əдебиетті, Музыканы, кескіндемені мүлде бағаламайтындардың көбі өте дəулетті, дəулетті болса да өмір бойы моральдық шал болып қала береді. Ондай адамдармен араласу қызық емес, ондай адамдармен ой бөлісе алмайсың, өйткені олар эмоционалды күйзелістерге ұшырамайды, жануарлық немесе материалдық принцип олар дүниеге келген күннен бастап отырады… Жəне, əрине, Қоғамда рухани бай адамдар неғұрлым көп болса, өмір соғұрлым ашық əрі қызықты бола түседі… Ақша мұрат емес, мұрат ІШКІ ПАТШАЛЫҚ. Ақша сол күйге жету құралы.
Сіз ақша табуды, оны қалай дұрыс жұмсауды білесіз бе? Қолда бар қаражатты жұмсау процесі оңайырақ ештеңе жоқ. Дегенмен, бəрі бірінші көзқараста көрінетіндей қарапайым емес. Ақша табу процесінің де, тапқаныңызды жұмсау процесінің де өзіндік нюанстары бар.
Ақшадағы рақымдылықты арттыру.
Ақшадағы рақым дегеніміз не? Бұл қаражат босқа жұмсалмай, шын мəнінде қажет жəне пайдалы нəрсеге жұмсалуы үшін оларды мүмкіндігінше тиімді пайдалану мүмкіндігі. Пайдалы, оның ішінде мəңгілік өмір үшін, өйткені дүние тіршілігі өткінші. Ақша рұқсат етілген жолмен табылса ғана берекелі болады. Арам жолмен табылған жəне рақымы жоқ ақша қаншалықты орасан зор болса да, босқа кетеді. Сондықтан əрқайсымыз рұқсат етілген кірісті алу үшін бар күшімізді салуға міндеттіміз. Раббымыз Құранда былай дейді: «Таза нəрселерді (халалдан) жеңдер жəне (парыз жəне қалаулы амалдарды орындау арқылы) жақсылық істеңдер» (Мүминун «Тəфсир əл-Жалалəйни» сүресінің 51-аяты). Алла Елшісі (оған Алланың игілігі мен сəлемі болсын): «Рұқсат етілген табыс іздеу – парыздан кейін (иманнан, парыз намаздан) кейін парыз», – деген (əт-Табарани).
Қаражаттарды жұмсаудағы сақтық. Бізге материалдық игіліктерді алумен қатар оларды дұрыс жұмсау міндеті жүктеледі.
Раббымыздың берген нығметтеріне шүкірлік етіп, ысырапшылдықтан аулақ болуымыз керек. Бірақ, сонымен бірге, үнемшілдікке ұмтылуда сараңдыққа ұрынатын басқа шектен аулақ болу керек. Бұл туралы Алла Тағала «Исра» сүресінің 29-аятында ескертеді, оның мағынасы: «Қолыңды мойынға темір шынжырмен байлап қойғандай сараң болмаңдар, жақсылыққа жұмсамаңдар, сіз оны соза алмайсыз. Бірақ ақшаны бақылаусыз жұмсап, тым жомарт болмаңыз. Сонда не сараңдық кінəлі боласың, не ақшасыз қаласың, өкінесің». Сондай-ақ Пайғамбардың (оған Алланың игілігі мен сəлемі болсын): «Жеңдер, ішіңдер, киініңдер жəне садақа беріңдер, ысырапшылдық пен тəкаппарлықтан аулақ болыңдар» (Имам əл-Бұхари келтірген). Садақа – жүректерді жақындататын, адамдарды біріктіретін, достықты нығайта түсетін ғажайып іс. Сондай-ақ ол біздің мал-мүлкіміздегі рақымды арттырады. Садақа бізді де, жақындарымызды да емдейді. Пайғамбарымыз (оған Алланың игілігі мен сəлемі болсын): «Мал-мүліктеріңді зекетпен қорғаңдар, (жан, тəн емес) ауруларыңды зекетпен емдеңдер, қиыншылықтарды намазбен қайтарыңдар» (Əбу Дəуіт жəне Табарани риуаят еткен).
Мүлкімізді мұқтаждармен бөлісу арқылы біз Жаратушы Иеміздің өзі берген үлесімізді еш кемітпейміз. Оның үстіне Алла Тағала зекет берушінің үлесін көбейтуді уəде етеді (мағынасы): «Кімде-кім Алла Тағалаға жақсы қарыз берсе (мүлкін дін мұқтажына шын ықыласпен жұмсаса жəне мұқтаждарға пайызсыз қарыз берсе), Ол оны көбейтеді. (жұмсалған мүлік) бірнеше рет. Алла Тағала (ризықты) азайтады жəне (қалағанына) көбейтеді. Оған қайтарыласыңдар» («Бақара» сүресі, 245-аят). Тағы бір аятта: «Сүйген нəрселеріңнен (Алла жолында) жұмсамайынша, тақуалыққа (жəне Алланың разылығына) жете алмайсыңдар, əрі қанша жұмсасаңдар да, Алла мұны біледі (жəне сендерге сауап береді» (Əли Имран сүресі, 92-аят). Дүниелік нығметтерді іздеуде құлшыныс таныта отырып, оны бізге берген Жаратушыға сенім артуды ұмытпауымыз керек. Бұл туралы Раббымыздың өзі Құран Кəрімде еске салады (мағынасы): «(Аллаһ оған шығу жолын береді) жəне оған өзі ойламаған жерден мұра береді. Аллаға тəуекел еткендерге Ол жеткілікті. Расында, Алла барлық нəрсені (қалағанын) толық етеді. Аллаһ əр нəрсеге (əрбір жаратылысқа) өлшем жасады (əр нəрсені жаратылмастан бұрын да алдын ала белгілеген)». Кімде-кім Алла Тағалаға тəуекел етсе, оның мұрасыз қалмайтыны Пайғамбарымыз Мұхаммедтің хадисінде де айтылады: «Егер Аллаға лайықты түрде тəуекел еткен болсаңдар, Ол сендерге Өзі сияқты мұраны берер еді, аш ұшып, тойып қайтқан құстарға берген сияқты» (Имамдар Ахмад, ат-Тирмизи жəне ан-Нисаи риуаят еткен) Бұл жерде біз Құдайға сенім арту шындықтан оқшаулануға жəне бос жүруге əкелмеуі керек екенін көреміз. Алла Тағалаға деген сенімнің еңбекпен, белгілі бір əрекеттермен байланысы болуы керек. Өйткені, құс ұясын тастап, қорек іздеуі керек,
Алла оған азық береді, тоқ болып оралады.
Ал біз де еңбек етіп, ыждағаттылық танытып, сонымен бірге Алла Тағалаға шын жүректен сенуіміз керек. Хадисте бір күні Пайғамбарымыздан (оған Алланың игілігі мен сəлемі болсын): «Уа, Алланың Елшісі, түйені байлап, Аллаға тəуекел етем бе, əлде шешіп, сенім артайын ба?» деп сұрағаны айтылады. Пайғамбарымыз ﷺ: «Байла жəне сенім арт!» – деп жауап берді. (Тирмизи жеткізген).