ІШКІ ДАНАЛЫҚ
Пайғамбарымыз Мұхаммед (с.ғ.с.): «Адамдардың ең тойымсызы – білімге талпынғандары. Ал ең тойғандар – соларға ұмтылмағандар». Пайғамбарымыз Мұхаммед (оған Алланың игілігі мен сəлемі болсын) былай деген: «Кімде-кім өзін жаңа біліммен таныстырса (өмір жолын ұстанып, білім алуға талпынса), оған Алла (Раббы) жəннатқа барар жолды жеңілдетеді.
Расында періштелер қанатын кеңге жайып, оларға разылық танытады. Аспандағы жəне жердегі барлық тіршілік иелері, тіпті теңіздегі балықтар да ғұламаның [бірнеше сатыдан жоғары білім теориясы мен тəжірибесінен өткен жəне таңдаған жолын өзгертпеген] үшін дұға етеді! Ғалымның (‘əлімнің) [жай] құлшылық етушіден (‘абид)[3] артықшылығы [толық] айдың [бұлтсыз түнде] басқа нұрлардан (жұлдыздардан) артықшылығы сияқты. Расында ғалымдар – пайғамбарлардың мұрагерлері. Соңғылары алтын-күміс қалдырмай, білімдерін өсиет етті! Ал кім олармен араласа алса (білім ал, игерсе) орасан зор байлықтың (үлкен мұраның) иесі болады!». Пайғамбарымыз Мұхаммед (Алланың оған игілігі мен сəлемі болсын) былай деген: «Ғалымның (‘əлімнің) [жай] құлшылық етушіден (‘абид) артықшылығы менің [Алланың соңғы елшісі ретінде] сендердің ең жамандарыңнан артықшылығым сияқты, яғни бұл ең жаманы мүмин, бірақ оның күнəлары көп жəне олардың алуан түрі бар. Сонда Пайғамбар сөзін былай деп жалғастырды: «Ақиқатында, адамдарға жақсылық (пайдалы адамдар) үйрететін адам [əрине, осы салада тиісті білімі, қажетті дағдылары мен тəжірибесі бар, өмірінің көп жылын бойына сіңіру үшін көп күш пен қуат жұмсайды.], Алла (Раббы) Өз мейіріміне бөлейді; періштелер, сондай-ақ жердегі жəне көктегі барлық тіршілік иелері, тіпті құмырсқа илеуіндегі құмырсқа мен [теңіздегі] кит те ол үшін дұға етеді [Раббыдан бұл адамның күнəларын кешіруін сұрайды]». Пайғамбарымыз Мұхаммед (оған Алланың игілігі мен сəлемі болсын) былай деген: «Сендердің ең жақсыларың – Құранды зерттеген [оны түпнұсқада оқуды үйренген, оның мəн-мағынасы мен амалдарын орындаған адам, екі өмірде де бақытты] жəне осы білімді басқаларға жеткізеді [басқаларға оны түпнұсқада оқуды үйренуге көмектеседі; Құран мəтінінің басқа да сабақ болатын, кеңес беретін ескертулерімен бөліседі]». Пайғамбарымыз Мұхаммед (оған Алланың игілігі мен сəлемі болсын): «Ақылға ие болған [Алланың нығметімен ақылын тиімді пайдалануды үйренген] табысқа жетеді» – деген. Пайғамбарымыз Мұхаммед (оған Алланың игілігі мен сəлемі болсын): «Қиямет күні ең қатты өкінетіндер – жер бетінде жаңа біліммен (ғылымдармен) танысу мүмкіндігіне ие болғандар, бірақ оны пайдаланбағандар (оған ұмтылмағандар) [ өзі үшін білімнің жаңа салаларын ашуға, эрудициясын арттыруға тырыспағандар; жаңа тілдерді меңгермегендер; Құранды түпнұсқада оқуды үйренбегендер жəне оның жан тыныштығын жəне діни тəжірибе мəселелерінде Құдай мен адамдардың алдында міндеттемені, сондай-ақ басқалармен қарым-қатынаста мейірімділік пен дұрыстықты, əділеттілікті қамтамасыз ететін ең аз діни білімге ие бола алмаған адамдар]. Сондай-ақ [[барлық жағынан пайдалы] білімге ие болған, басқаларға [үйрету жəне нұсқау беру арқылы] пайда əкелген, бірақ өздері үшін ешқандай практикалық пайда көрмегендер [Қиямет күні жақсы мүмкіндікті жіберіп алғаны үшін қатты өкінетіндер]».
Пайғамбарымыз Мұхаммед (Алланың игілігі мен сəлемі болсын) былай деген: «Жердегі тіршілік төрт санаттағы адамдарға жатады [олардың əрқайсысы жердегі игілік жағдайында бір нəрсеге қол жеткізеді жəне сол арқылы мəңгілік болашақтың негізін қалайды]. Алла (Раббы) байлық пен білім берген [олар еңбек еткен, сынап көрген жəне қаржылық байлық, сондай-ақ білім, хикмет жəне өмір тəжірибесі үшін илаһи нығметтерге ие болған]; осында [оларға берілген байлық пен хикметте] тақуалық танытады [олар шамалары мен мүмкіндіктеріне қарай анық күнə істерден аулақ болып, парыздарды орындайды], сондай-ақ отбасылық қарым-қатынасты нығайтады жəне Алланың алдындағы міндеттерін ұмытпайды [ мысалы, олар зекет беру арқылы өздерінің материалдық байлығының бір бөлігін басқаларға береді немесе басқаларға ақыл кеңестерімен риясыз көмек көрсетеді, біліммен бөліседі; маңызды қайырымдылық əлеуметтік пайдалы жобаларды қаржыландыру]. Олардың [Құдай мен қоғам алдындағы] орны ең жақсы [олардың жердегі жəне мəңгілік нəрселерде ең жақсы перспективалары бар].
Раббымыз білім [ғылымдардағы жəне жалпы өмір туралы іргелі білім] берген, бірақ оларға материалдық байлық бермеген [өмір сүруге жəне кішігірім жақсылықтарға жеткілікті, бірақ үлкен жəне қымбат қайырымдылық жобалары үшін, бірінші санатты құрал-жабдықтар, оларда ақша жоқ].
Сонымен бірге, олар ниетінде шыншыл [бұл жай ғана қиял немесе жеңіл қалау емес, олардың күнделікті өзін-өзі ұстауы, тынымсыз еңбегі, табандылығы мен шыдамдылығы арқылы жүзеге асады]: «Байлығым болса, байлығым бар еді. анау-мынау [бірінші санаттағы біреуді білдіреді] сияқты жақсылық істер еді». Олардың ниеттері Алланың алдында есептеліп, сауабында [өмір сүрген өмірі мен ондағы істеген істері үшін] олар бірдей [бірінші санатпен, істегендей саналады. олар шындап не істегісі келді]. Алла
(Алла, Раббы) мал-мүлік берген, бірақ білім бермеген жəне олар мал-мүлкін [ойын-сауыққа, күнəға] ысырап ететіндер; бұл [оларға берілген байлық] олар тақуалықты көрсетпейді [күнəлар мен төмен, азғын істер, сондай-ақ жаман əдеттер олар үшін үйреншікті нəрсеге айналады], олар отбасылық қарым-қатынасты нығайтпайды [байлық олардың арасына биік дуал қояды. олар жəне олардың туыстары сенімсіздік танытып, немқұрайлылық танытады] жəне Құдай алдындағы міндеттерін еске алмайды. Олар [жердегі жəне мəңгілік перспективада] одан да нашар жағдайда болады.
Біліммен не істеу керектігін, білімнен не жасау керектігін түсіну үшін жоспар қажет. Жаңа білім алу ниетімен жаңа дағдыларды қалыптастыру үшін де жоспар қажет.