ІШКІ СҰЛУЛЫҚ
Сыртқы сұлулық бос əуре демеймін, бірақ тағы да сол ШЕКТЕН ТЫС сөзін қолдануға мəжбүрмін.
Мен əрқашан өмірде ең маңыздысы – ішкі сұлулық деп есептедім. Мен адамдардың бір-бірін сыртқы келбеті бойынша ғана бағалайтынын талай рет байқадым, бірақ бұл қаншалықты дұрыс? Статистикалық мəліметтерге сүйенсек, адамдардың көпшілігі алдымен сыртқы келбетке назар аударады. Ол бізге адамның жасы, мəртебесі, əлеуметтік мəртебесі туралы ақпарат бере алады. Сыртқы келбеті біздің назарымызды аударып, адамды танымастан қызығушылық тудыруы мүмкін. Көптеген адамдар сыртқы сұлулық өзінің мансабындағы жəне жеке өміріндегі табыстың кепілі деп санайды. Əдемі адамдардың көбіне мүмкіндіктері көп жəне тартымды келбеті жоқтарға қарағанда өзіне көбірек көңіл бөледі дейді зерттеулершілер.
Бірақ сыртқы келбеті шын мəнінде қаншалықты маңызды? Себебі, сұлулық мəңгілік сыйлық емес, уақыт өте келе сөніп қалады. Ал одан кейін ше? Нағыз сұлулық адамның ішкі жағдайы деп есептеймін. Ішкі сұлулық – мінез, дүниетаным, моральдық-этикалық принциптер. Бұл қасиеттер тұлғаны қалыптастырып, адамды басқалардың көз алдында шын мəнінде тартымды ете алады. Ішкі сұлулық – адамға рухани бай болуға, басқаларға махаббат, мейірімділік, жанашырлық пен қолдау көрсетуге мүмкіндік беретін бенефит. Ішкі сұлулығы бар, басқа адамдарға үлкен əсер қалдырып, оларға шабыт көзі бола алады.
«Ендеше, не маңыздырақ, ішкі немесе сыртқы сұлулық?». Менің ойымша, екеуі де маңызды, бірақ олардың əрқайсысы біздің өмірімізде əр түрлі рөл атқарады. Сыртқы сұлулық назар аудартуы мүмкін, бірақ ол ұзақ мерзімді қарым-қатынасқа немесе мансаптық табысқа кепілдік бермейді. Сонымен бірге ішкі сұлулық басқа адамдармен қандай қарым-қатынаста екенімізді, олардың бізге қалай қарайтынын анықтай алады. Əрине, сыртқы келбеті де маңызды, əсіресе біздің қоғамда алғашқы əсерлер өте маңызды. Бірақ, менің ойымша, ең бастысы – өзіңді шынайы бағалайтын адамдармен қоршау. Терең қарым-қатынас жасауға жəне басқа адамдардың өміріне із қалдыруға мүмкіндік беретін ішкі сұлулық.
Ішкі сұлулықтың жай ғана болмайтынын естен шығармаған жөн. Ол еңбек пен дамуды талап етеді, бұл ешқашан аяқталмайтын процесс. Өзімізді үнемі жетілдіріп, мінезімізбен жұмыс істеп, өзіміздің үздік нұсқаларымызға айналу үшін басқа адамдар мен қоршаған ортаға қамқорлық жасауымыз керек. Біздің өмірімізде ішкі сұлулық пен сыртқы сұлулықтың өз рөлі бар. Менің ойымша, рухани бай адам болып, айналаңыздағыларға сүйіспеншілік, мейірімділік, жанашырлық пен қолдау көрсету үшін өзіңіздің ішкі сұлулығыңызбен жұмыс істеу маңызды. Сайып келгенде, ол бізге өмірде терең де мағыналы қарым-қатынас жасауға жəне басқалардың жүрегіне із қалдыруға көмектеседі. Сіздің ойыңызша, не маңыздырақ – ішкі немесе сыртқы сұлулық? Орыс классиктерінің бірі: «Адамның бойындағы барлық нəрсе – оның бет-бейнесі де, киімі де, жан-дүниесі де, ойы да əдемі болуы керек» деген екен. Бұл тіркестің өзектілігі бүгінде анық байқалады. Оның ең толық көрінісін Исламда табуға болады, онда адамға күнəлі ойлардан алыстап, жан дүниесінің жай-күйіне қамқорлық жасау ғана емес, сонымен қатар денесінің жəне киімінің тазалығы мен ұқыптылығын қадағалау бұйырылған.
Хадисте «Аллаһ көркем, сұлулықты жақсы көреді» делінген. Алайда, кейде адам бойындағы бұл екі ұмтылыс – рухани сұлулық пен сыртқы сұлулыққа – қосыла алмай, бір-бірімен біте қайнасып қала береді. Кейбіреулер жан сұлулығын – жақсы мінезді, ақ ниетті тұғырға қоя отырып, сырт келбет онша маңызды емес деп санап, киген киімін ұмытып, сыртқы əдемілігіне мəн бермеуі мүмкін. Басқалары, керісінше, сыртқы келбетіне тым құлшыныспен қарайды, денелерін ең жақсы киімдермен безендіріп, сұлулықты ғибадат нысанына айналдырады жəне сонымен бірге өздерінің жан дүниесінің жай-күйін ұмытады. Бірақ адамның сұлулығын айқындайтын бұл екі жақтың табиғаты əртүрлі жəне бір-біріне қарсы қоюға болмайтынын есте ұстаған жөн, өйткені олардың əрқайсысының өзіндік құндылығы мен мəні бар. Рухани сұлулық адамға сапалық құндылықтар берсе, ол адамның мінезін нығайтады, сабырлылық пен қарапайымдылыққа тəрбиелейді. Ол сыртқы келбеттің практикалық мəні болуы мүмкін келбеті ұқыпты, əдемі жəне таза киім киген мұсылман тек өзі туралы ғана емес, сонымен бірге бүкіл дін туралы жағымды имидж қалыптастырып, басқаларға жақсы əсер қалдыра алады. Бұл исламның біртұтас идеясын айқындайтын моральдық жəне эстетикалық жақтардың үйлесімі.
Мұның растауын хадистердің бірінде табуға болады, онда Əбу л-Ахвас əл-Джашами былай деген:
«Бір күні Пайғамбар мені ескі, жыртық киіммен көріп, материалдық жағдайымды сұрады. Мен өте бай адаммын деп жауап бердім. «Қандай байлығың бар?», «Алланың маған бергенінің бəрі түйе мен қойдан», – дедім мен Пайғамбарға. «Олай болса, саған берген жомарт нығметін көрсет», – деп маған осы жөнінде кеңес берді» (Ахмад, Тирмизи, Нисаи риуаят еткен).
Сұлулық пен ерекше адамгершіліктің тағы бір үлгісі – имам Əбу Ханифаның үлгісі. Бұл ғалымның білімі жоғары болуымен қатар сыртқы келбетіне де көп мəн берген. Ұзын сақалды, əдемі киім киген, тақия, сандал кигені белгілі. Əбу Ханифаның дауысы сүйкімді, шешендігімен ерекшеленетін, хош иісті затты жиі қолданатын, иісінен сырт келбетін танитын. Олай болса, Ислам институттары тыйым салып қана қоймайды, керісінше адамды ең жақсы киіммен безендіруге шақырады, бұл ретте ұстамдылық пен алтын орта – ысырапшылдық, тəкаппарлық пен мақтаншақтыққа жол бермеу қағидасын басшылыққа ала отырып. Бұл туралы Құранда: «Ей, Ақыл Иелері, Аллаһқа сəжде еткен жерлеріңде киімдеріңді киіңдер. Жеңдер, ішіңдер, бірақ ысырап етпеңдер. Өйткені Ол ысырап етушілерді жақсы көрмейді. «Алланың құлдарына берген əшекейлерін жəне керемет ризық-несібесін кім харам етті?» де. Айт: «Олар дүние тіршілігінде иман келтіргендер үшін жəне Қиямет күні тек соларға арналады». Түсінетін қауымға аяттарымызды осылай түсіндіреміз» (7:31) Исламда інжу-маржан сияқты көзден таса, үйде ғана өзінің жарының көзінің сəні мен сенімділігі бола отырып, өзінің бар нұры мен сəнімен көрінетін əйел сұлулығына ерекше назар аударылады. Əдемі көріну, ең жақсы киіну, күйеуіңді мейіріммен күлімдеп қарсы алу жəне оны жайдарлы көңіл күймен қуанту – Алла Тағаланың мұсылман əйелдеріне жүктеген жағымды міндеттері.
Ислам адамның сұлулығына қатты мəн береді. Алла Тағала адамды ең жақсы, ең көркем етіп жаратқан. Бұл туралы Алла Тағала Құран Кəрімде: «Адамды ең жақсы етіп жараттық». «Əт-Тин» сүресі – «Інжір ағашы», 4 аят. Алла Тағала Құран Кəрімде адамға əшекейленіп, сыртқы келбетіне мұқият болуды бұйырған. Алла Тағала қасиетті Құранда Алла Тағала дүниеде жаратқан нəрселерінен əдемі жəне рұқсат етілген барлық нəрселерге тыйым салғандарды айыптайды. Бұған дəлел Алла Тағаланың мына сөзі: Ей, Адам ұлдары! Əр намаз жəне тауап алдында ең жақсы киімдеріңді киіңдер, жеп-ішіңдер, бірақ шектен шықпаңдар, расында, Ол шектен шыққандарды жақсы көрмейді. Айт: «Аллаһ жаратқан əдемі киімдерді, таза əрі халал тағамдарды кім харам етті? Айт: «Бұл рақымдылықтар дүние тіршілігінде барлығына ортақ, бірақ олар қиямет күні мүміндерге ғана тəн». Білуші қауым үшін белгілерді осылай түсіндіреміз.» «Ағраф» сүресі, 31-32-аяттар. Бұдан Ислам адамның сыртқы келбеті мен сұлулығына ғана мəн бермейді деген қорытынды шықпайды. сыртқы келбет. Исламдағы ең басты сұлулық-адамның мінезі мен ішкі дүниесінің сұлулығы. Адамдар арасындағы қарым-қатынас пен өзара көмектің сұлулығы. Сұлулық сыртқы жəне ішкі болуы мүмкін жəне ислам өркениетінің тарихынан қаншалықты маңызды екені анық – бұл мұсылмандардың ішкі сұлулығы еді.