ІШКІ ТАЗАЛЫҚ
Тазалықты сақтау – Құран Кəрімде жəне Пайғамбарымыздың (с.ғ.с.) сүннетінде көрсетілгендей парыз. Аллаһ Тағала: «Əй, иман келтіргендер! Намазды бастаған кезде беттеріңді, шынтаққа дейін қолдарыңды жуыңдар, бастарыңа масх тартыңдар, аяқтарыңды тобыққа дейін жуыңдар, егер арамданып кетсеңдер, таза болыңдар…». (5 «Ас» сүресі, 6-аят);
«…жəне киімдеріңді тазалаңдар…» (74 «Оранған» сүресі, 4-аят);
«…Расында, Алла тəубе етушілерді жəне тазарушыларды жақсы көреді» («Сиыр» сүресі, 222-аят). Пайғамбарымыз (оған Алланың игілігі мен сəлемі болсын): «Тазалық – иманның жартысы» (Муслим). Бұл жағдайда «иман» намазды білдіреді жəне тазарудың сауабы оның сауапының жартысына тең болады дегенді білдіреді, өйткені тиісті тазартылмаған намаз жарамсыз. Адам денсаулығы мен гигиенасы туралы қамқорлық ислам дінінің жақындасқаннан кейін, поллюциядан кейін, етеккірдің аяқталғанынан кейін жəне босанғаннан кейінгі қан кетуден кейін толық дəрет алуды талап етеді. Қалаулы толық дəрет алудың да түрлері бар: мереке күндері, ихрам үшін, жұма күні. Ислам да кіші дəрет алуды парыз етті, онсыз намаз дұрыс болмайды. Бұл дəретті адам күніне бес немесе одан да көп рет алады. Бұл адамның Раббысынан сауап алатын тазалық пен сыртқы келбетке деген қамқорлық. Ішкі тазалық, əрбір күнəға шын жүректен тəубе ету арқылы – ширк, күмəн, көре алмаушылық, өшпенділік, алдау, тəкаппарлық, нəпсіқұмарлық көріністерін қамтитын, адамдарға өзін көрсету үшін жақсылық жасау, атақ-даңққа ұмтылу жəне т.б. Бұл күнəлардан тазару үшін ықылас, жақсылыққа деген сүйіспеншілік, шыншылдық, ұяттылық жəне кез келген амалды тек Алла разылығы үшін жасауға ықылас керек. Ал сыртқы тазалыққа келсек, ол денені, киім-кешек пен адам тұрған жерді барлық лас жəне таза емес нəрселерден судың көмегімен тазарту арқылы жүзеге асады. Су болмаса немесе белгілі бір себептермен оны пайдалану мүмкін болмаса, таза құммен (тəйəммүм) тазарту керек. Мұсылман адамның денесін, киімін, үйін жəне басқа адамдармен кездескен жерін үнемі таза ұстауы, сонымен қатар таза тамақ пен сусын ішіп, хош иісті зат түтетіп, шашына күтім жасауға тырысқаны абзал. Ыдыс-аяқты таза ұстауға формула: су + тұз + сода + лимон қышқылы. Жұма күндері, жалпы намаздың алдында жəне мереке күндерінде тазалыққа мəн беру өте қажет, өйткені Пайғамбарымыз (с.ғ.с.):
Расында, Алла Тағала көркем, əрі Ол (барлық нəрсені) көркемді жақсы көреді. Мұсылман адам өзін əрқашан абыроймен ұстауы керек. Мəселен, ол көшеде тазалықты сақтауы, қоқыстарды ешқайда лақтырмауы жəне адамдарға қолайсыздық тудырып қана қоймай, оларға кедергі келтіретін барлық нəрсені жоюы керек, өйткені Пайғамбарымыз (оған Алланың игілігі мен сəлемі болсын) : «…жəне жолдағы бір кедергіні алып тастаса, ол садақаға тең болады…» (əл-Бұхари). Бұл иманның бір тармағы, оған Алланың игілігі мен сəлемі болсын, шыншыл əрі сенімді Пайғамбардың (оған Алланың игілігі мен сəлемі болсын): «Иман жетпістен (немесе: алпыстан) астам тармақты қамтиды, ең жақсысы. Оның ішінде «Алладан басқа тəңір жоқ» сөзін айту, ал ең кішісі (адамдарға) зиян келтіретін нəрселерді жолдан шығару, ал ұят – иманның тармақтарының бірі» (əл-Бұхари жəне Муслим).
Кез келген бала бала кезінен гигиенаның негізгі ережелерін біледі: бет-əлпетін жуып, душ қабылдап, тамақ ішкенге дейін қолды жуып, тістерін щеткалап алады. Бірақ əрбір ересек адам айналамыздағы шындыққа лайықты əрекет етіп, психикалық жарақат пен ауырсынудан қорғай алмайды, өзінің психикалық денсаулығын қалай сақтау керектігін жəне Жан гигиенасының не екенін түсінбесе. Адамдардың көпшілігі бұған, əдетте, тек сыртқы деңгейде ғана төтеп бере білген. Ал ішкі жазықтықта не болып жатыр? Негізінен эмоциялық жəне физикалық деңгейлер туралы айтамын.
Өйткені дене деңгейіндегі проблемалар (ауру, нашар ұйқы, тəбеттің болмауы жəне т.б.) эмоциялық деңгейде тепе-теңсіздіктің салдары мен нəтижесінде пайда болады. Қазіргі заманда адам көп мөлшерде ақпаратпен, эмоциялық жүктемемен, күйзеліспен, жүйке шиеленісімен, уайым-қайғымен, үреймен жəне күн сайын басқа да стимулдармен бетпе-бет келуге мəжбүр. Эмоциялар адамның денесі мен ақыл-ойына əсер етеді, осылайша олардың өмір сүруінің əр қырына дерлік əсер етеді. Бұл өз кезегінде біздің басқа адамдармен қарым-қатынасымызға, оқиғаларға, өмірлік міндеттерге деген көзқарасымызға, өз іс-əрекетімізді бағалауға əсер етеді. Күн сайын бұл ҚОҚЫС эмоциялары біздің ішімізге қоныстанады. Онымен не істеу керек? Ішкі əлемнен бас тартпау, оның қажеттіліктерін елемеу, уақытты психикалық гигиенаға күн сайын арнау маңызды.
Қарапайым қадамдар келесі əрекеттерге көмектеседі:
1, Қоқыстарды уақытылы шығару
* дене деңгейінде (физикалық деңгейде): таңертеңгі контраст душ; монша немесе сауна; массаждың əр түрлі түрлері; орташа дене белсенділігі (спорт, фитнес, йога); Диета (немесе ораза)
*Эмоциялық деңгейде: пенальти ашу-ыза мен ашу-ызаны шығару («экологиялық таза» жолдар); басқаларды кешіруді үйрену; ішкі қайғы-қасіреттің «қапшығымен» бөлісеміз; Барлық бұғатталған сезімдерді бастан кешіру
2, Қоқыстарды барынша жинамауға тырысу
* дене деңгейінде (физикалық деңгейде): барынша таза су ішу; орташа жəне дұрыс тамақтану; спирт пен никотинді алып тастауға; Күн тəртібін жəне ұйқыны жəне т.б. басшылыққа алуға тырысамыз.
*Эмоциялық деңгейде: өз сезімімізді танып, басқаруды үйрену, ауыр немесе боқтық сөйлемеу жəне басқалармен қауіпсіз түрде қарым-қатынас жасау, өз қажеттіліктерімізді ажыратуды үйрену; кез келген ақпаратты (қалай болса солай) қабылдауды (цифрлық гигиена) жəне күтуді қойып, əрекет етеміз; жылауды үйренеміз (семейным кино немесе мультфильм, театр); проблемалардың пайда болған сəтте шешуге тырысамыз, олардан қашпаймыз немесе елемеген адам сияқты болмаймыз; өзіміздің психологиялық шекараларымызды бекітеміз, залым адамдардың оларды бұзуына жол бермейміз, өзімізді пайдалануға, алдауға, арбауға, азғыруға жол бермейміз; басқа адамдар жайлы жақсы ойда боламыз, күмəнді болса, қашықтық сақтаймыз.
Ережелер қарапайым болып көрінуі мүмкін, бірақ олар біраз күш салуды қажет етеді. Қалай болғанда да, сізге күнделікті əдеттеріңізді өзгертуге, ойлау мен өмірге деген көзқарасыңызды қалпына келтіруге тура келеді. Бұл өзгерістерді жан гигиенасын үнемі орындау керек екенін түсінуден бастау маңызды жəне оған күн сайын уақыт тапқан жөн. Күн сайын кем дегенде 30-40 минутыңызды Ішкі Тазалыққа бөлуге тырысыңыз. Өзін-өзі талдаумен айналысыңыз (рефлексиялаңыз), өзіңізге жиі сұрақтар қойыңыз: мені не алаңдатады, мен не сезінемін, шынымен нені қалаймын. Өзіңізге адал болыңыз, өтірік айтпаңыз. Шынайы жауаптар – бұл басқа өмірге қадамдар. ҚАТАҢ СҰРЫПТАУ (ФИЛЬТРАЦИЯ) орнатыңыз миға, сонда сізге ертең Жұмақта Кəусəр бұлағынан су ішкізеді.