3.3. Анъанавий тур-бу ижтимоий меъерлар ёки одатлар билан белгиланадиган ҳаракатлар, яъни ташқи огоҳлантиришларга автоматик реакция; мақсадни белгилаш минимал.
4.4. Таъсирчан турдаги – нейроэмоционал стрессни иложи борича тезроқ чиқариб юбориш учун ҳиссиётлар босими остида амалга ошириладиган беҳуш ҳаракатлар.
Ҳаракатнинг охирги икки тури – эффекти ва анъанавий – таърифига кўра ижтимоий эмас, чунки улар ҳаракатнинг онгли маъносига эга эмас. Вебер таърифига кўра, фақат мақсадга мувофиқ ва қадриятли рационал ҳаракатлар ижтимоийдир.
Мақсадли оқилона ҳаракатнинг ролини бутун жамият тузилиши нуқтаи назаридан кўрсатиш керак. «Расмий рационаллик» концепцияси идеал типдир ва эмперик воқеликда у соф кўринишида жуда кам учрайди.
Рационализация, Вебернинг фикрига кўра, сўнгги 300—400 йил мобайнида Европанинг ривожланиш йўналишини олдиндан белгилаб қўйган бир қанча тарихий омилларнинг комбинацияси натижасидир.
Саноат жамияти вужудга келгандан сўнг, қадриятли рационал хулқ-атворни мақсад-рационал ҳатти-ҳаракат билан босқичма-босқич алмаштириш бошланди. Бу тарихий жараённинг ҳаракатидир, чунки замонавий инсон кўпроқ қадриятларга эмас, балки муваффақиятга ишонади.
Фаолиятнинг барча соҳаларини рационализация қилиш-бу Ғарб цивилизациясининг тақдири, бу ерда ҳамма нарса оқилона; иқтисодиёт, сиёсатни амалга ошириш, илм-фан, таълим, маданият ва ҳатто одамларнинг фикрлаш соҳаси, ҳис қилиш услуби, шахслараро муносабатлар, умуман уларнинг турмуш тарзи.
Ҳақиқий ишчи идеал типик дизайн билан бажаришга уринишда қандай қийинчиликлар пайдо бўлиши мумкинлигини таъкидлаш муҳим. Шундай қилиб, хулоса сифатида биз усулни қўллаш бўйича баъзи шарҳлар беришимиз мумкин.
Биринчидан ҳар қандай ижтимоий ҳодиса ёки жараён тегишли идеал туридан четга чиқиш орқали тасвирланади ва тушунтирилади. Шундай қилиб тушунчалар ҳар доим якуний, тўлиқ категорик баҳо сифатида эмас, балки эврестик восита сифатида вужудга келади. Бу эса кейинги тадқиқотлар ва тушунтиришлар учун ҳақиқатни солиштириш ва ўлчашга ёрдам беради.