Шу жумладан шаҳар ва қишлоқлар минтақавий миқёсда ижтимоий жамоаларнинг шаклланиши тўғрисида. Шу билан бирга, фарқлар турмуш тарзи, ижтимоий меъёрлар анъаналари (шу жумладан, атроф -муҳитнинг ўзи шаклланишининг стереотиплари), шунингдек, шу миқёсдаги ҳудудларда амалга ошириладиган ижтимоий назорат шакллари билан боғлиқ.
Ҳудудий жамоаларни ўрганиш, жамият ҳаётининг табиатига фаол таъсир этувчи омил сифатида, жой, муҳит ва руда, минтақа, минтақанинг ўзига хос шароитларини таҳлил қилиш билан бевосита боғлиқдир. Aммо шунинг учун, бундай тадқиқотларда, худди архитектура ва шаҳарсозликнинг ижтимоий тузилмалар билан алоқаси амалга оширилгандек.
Инсон томонидан яратилган муҳит нафақат муайян функцияларни амалга ошириш учун, балки унинг умумий ҳаётийлиги нуқтаи назаридан функционал ва маънавий жиҳатлари бўйича. Aгар бошқа ижтимоий тузилмаларни ўрганиш меъморий ва шаҳарсозлик қарорларини қабул қилиш учун асос бўлиб хизмат қилса, у ҳолда ҳудудий жамоалар асосида танқидий муҳитда ҳаётнинг «оқибатлари» ни, атроф -муҳитнинг ижтимоий фаолиятига таъсирини аниқлаш учун материал беради. – ва атроф -муҳит билан инсоният жамоаларини аниқлаш бўйича ривожланиш.
Шу билан бирга, аниқ ҳудудий тизимлар (шаҳар, шаҳарча, турар -жой майдони) бўйича таҳлилда, жойнинг (муҳитнинг) шароитлари ижтимоий жараёнларга салбий таъсир кўрсатганда, салбий тескари алоқа ҳам аниқланиши мумкин. Ва шунга кўра, улар аниқланади атроф -муҳитнинг меъморий ва шаҳарсозлик ўзгаришини талаб қиладиган «муаммоли жойлар».
Ҳудудий жамоалар ҳаёт жойи (муҳити) билан бирлашган ижтимоий гуруҳлар ҳақида гапирганда, биз, биринчи навбатда, шаҳарсозлик тизимларини назарда тутамиз. «Фақат шаҳарсозлик даражасида бундай» тегишли ҳудудий гуруҳлар пайдо бўлади. Шу билан бирга, «мавзу – атроф -муҳит» муаммоси бино ва иншоотларни лойиҳалашда ҳам қўлланилади.
Ижтимоий жараёнлар – бу ижтимоий ҳодисаларни тасвирлашнинг иккинчи томони. Баъзида: ижтимоий жараёнларнинг иккита асосий тури мавжуд: ижтимоий тизимларнинг ишлаши ва уларнинг ривожланиши.