Aрхитектура ва шаҳарсозлик соҳасидаги бевосита ижтимоий тадқиқотлар дастурларни ишлаб чиқиш ва дизайн ечимларини асослашга қаратилган. Шунинг учун меъморчилик социологиясида ижтимоий ҳодисаларни ўрганиш анча фарқ қилади социологиянинг биринчи қарашлари.
Кўриб чиқилаётган ижтимоий тизимларда, шу жумладан ўз фаолиятини амалга оширувчи аҳоли (ижтимоий ҳамжамият) фаолиятнинг ўзи (ижтимоий жараён) ва атроф -муҳит, архитектура социологияси тизимнинг охирги компонентларини аниқлайдиган алоқаларни ўрганишга қаратилган.
Aрхитектура яшаш муҳитини, яшаш муҳитини ва шунга мос равишда фаолият мавзусини ташкил қилади ва унинг ўзи учун қарор қабул қилиш учун асос бўлади. Дизайннинг бир хил даражада муҳим асоси – бу қарор қабул қилинган пайтдаги атроф -муҳит ҳолатини белгилайдиган бошланғич ҳолат билан боғлиқ ҳолда, архитектура ва шаҳарсозлик соҳасидаги амалий тадқиқотлар қуйидаги хусусиятларни тавсифлайди:
социологиянинг бошқа бўлимларида ижтимоий ҳодисанинг ўзи тасвирланишидан фарқли ўлароқ, ҳаётнинг моддий-фазовий муҳитини шакллантириш қонуниятларини аниқлашга йўналтириш;
архитектура ва шаҳарсозлик қарорларининг ижтимоий жараёнга таъсирини аниқлаш, уларнинг ижтимоий самарадорлигини аниқлаш;
вақтнинг кўп қиррали учиши: ижтимоий жараёнларнинг шакли сифатида, меъморий ва шаҳарсозлик объектларининг шаклланиш даври, меъморий ва шаҳарсозлик стереотипларининг ривожланиши даври сифатида;
ижтимоий ҳаётнинг ривожланиш қонуниятларини солиштириш фазода бу нақшларнинг индивидуал намоён бўлиши билан фазовий хулқ-атворнинг икки томонлама моделлари.
Келинг, қисқача номланган хусусиятларни кўриб чиқайлик.
Социологиянинг бошқа соҳаларидаги ижтимоий тузилмалар, фаолият ва муҳит ўртасидаги муносабатларни ўрганиш (оила социологияси, меҳнат социологияси, шаҳар социологияси ва бошқалар), одатда, дизайнни ҳал қилиш учун зарур бўлган билимлар мажмуасини шакллантирмайди, муаммолар.
Бу табиий, чунки бу тадқиқотларнинг табиати, йўналиши шаҳарсозлик ва архитектура муаммолари билан эмас, балки ижтимоий фанлар муаммолари билан боғлиқ.